1 φωτογραφία || Ο Πιτσελή Παναής γεννήθηκε στο Παλαιχώρι. Ως πιθανή χρονολογία φέρεται το 1895. Γονείς του ήταν οι Κυριάκος του Βασίλη Πιτσελή και Κατερίνα. Με την σύζυγο του Μαρίνα Μάτση-Πιτσελή απέκτησαν την Ανδριανή Λαμπίτση, Σοφία Ροδίτου, Γιάννη Πιτσελής, Κατερίνα Ματσούκα, Κυριάκο Πιτσελή. Μαρτυρία Κυπριανής Τριανταφυλλή: Είμαι αδελφή του Παναή Πιτσελή. Γεννήθηκα το 1912, μετά που ο αδελφός μου είχε φύγει για τον πόλεμο της Μακεδονίας. Όταν γύρισε ήμουν κορούδα μικρή και θυμούμαι που καθόμουν κοντά στη νιστιά. Μπήκε μέσα με τα στρατιωτικά του, με σήκωσε ψηλά και με φιλούσε. Μου είπαν ότι ήταν ο αδελφός μου που γύρισε από τον πόλεμο. Το θυμάμαι πολύ καλά. Μαρτυρία Ανδριανής Λαμπίτση: Θυμάμαι που μας έλεγε ο πατέρας μας ότι υπηρέτησε στον Πόλεμο στην Μακεδονία, στις μούλες. Κουβαλούσε τροφοδοσία και πολεμικό υλικό με τις μούλες. Είχε φέρει και ένα παράσημο από τον πόλεμο με το οποίο τιμήθηκε. Μαρτυρία Κυριάκου Πιτσελή: Θυμάμαι που μας έλεγε ο πατέρας μου ότι όταν πήγε στον πόλεμο ήταν μόλις 16 χρονών. Τον πήραν μαζί τους άλλοι μεγαλύτεροι του Παλαιχωριάτες. Ο Τζαμαλής, ο Παστός, ο Πολύκαρπος Παναή. Ήταν για μένα μια πολύ ευχάριστη έκπληξη όταν γυρίζοντας από την Αγγλία για να ζήσω στην Κύπρο διαπίστωσα ότι το σπίτι μου βρίσκεται στην οδό Γευγελής. Ο πατέρας μου πολέμησε στην γραμμή Γευγελής-Σαραντάπορου μέχρι τον Ιούνιο του 1913. Μετά τις μάχες αυτές πήγε με το στράτευμα του Διάδοχου Κωνσταντίνου στην Ήπειρο, όπου κατέλαβαν το οχυρό του Μπιζανίου και ελευθέρωσαν τα Ιωάννινα. (Οι μαρτυρίες αναρτήθηκαν από το βιβλίο: Ψιλλίτα-Ιωάννου, Παναγιώτα, 1997. Κραυγή ελευθερίας: Παλαιχώρι 1901-1974. Λευκωσία, σελ. 12).

Ο Παναής Αναγιωτού Τζιαμαλής γεννήθηκε στο Παλαιχώρι γύρω στο 1890. Γονείςτου ήταν οι Κυριάκος Αναγιωτός και Μαρία Ποντικού Με την σύζυγος του Μαρία Γεωργίου Κουτσόφτα απέκτησαν τον Κυριάκο Ψιλλίτα, την Σοφία Κυνηγού, την Ανθούσα Φέσα και την Παναγιώτα Κυλίλη. Ο Παναής Αναγιωτού Τζιαμαλής είχε καταταγεί στον Ελληνικό στρατό το 1912 και πολέμησε στο πλευρό των συμμάχων της Βαλκανικής Ένωσης – Ελλάδας, Σερβίας, Βουλγαρίας και Μαυροβουνίου εναντίον της Τουρκίας, το 1912-1913, στο στράτευμα του διάδοχου Κωνσταντίνου. Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, τον Ιανουάριο του 1913, το στράτευμα στο οποίο υπηρετούσε μαζί με άλλους Παλαιχωριάτες οδηγήθηκε από τον Κωνσταντίνο στην Ήπειρο, όπου πήραν μέρος στην κατάληψη του Μπιζανίου, με τις επιθέσεις πού έγιναν στις 7 Ιανουαρίου και 19-20 Φεβρουαρίου. Με την κατάληψη του Μπιζανίου απελευθερώθηκαν τα Ιωάννινα. Συνέχισε την παραμονή του στον στρατό στα μέρη της Μακεδονίας με τις μεταπολεμικές συγκρούσεις και επέστρεψε στην Κύπρο το 1918 μετά τη λήξη και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στον οποίο υπηρέτησε ως μουλάρης. Μαζί του στους πολέμους αυτούς ήταν και ο Σάββας Πάτσαλου, ο Σάββας Πουμπουρής, ο Γεώργιος Χαλλουμής, ο Κυριάκος Μηνά Φιλίππου και άλλοι Παλαιχωριάτες. «Ο πατέρας μου καταγόταν από την οικογένεια του Μουστούκκα» αφηγείται η κόρη του Παναγιώτα. «Το επίθετο “Αναγιωτού” το πήρε από τον πατέρα του, που ήταν αναγιωτός σε κάποιον καλόγερο. Τα αδέλφια μου γεννήθηκαν μεταξύ του 1907 και 1911. Εγώ γεννήθηκα το 1919, μετά την επιστροφή του πατέρα μου από τον πόλεμο». Μαρτυρία Παναγιώτας Ιωάννου Θυμάμαι τη στρατιωτική κιλότα του παππού μου Παναή Τζιαμαλή και τη χλαίνη του. Θυμάμαι τις ιστορίες του για τον Παύλο Μελά, τον οποίο θαύμαζε και τις αφηγήσεις του για τις μάχες που έγιναν στην Ελληνο-Σερβική συνοριακή γραμμή στη Γευγέλη της Βουλγαρίας, στις οποίες πήρε μέρος. Κάτω από τη γραμμή αυτή χώριζαν οι Μακεδόνες και πάνω οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι. (Οι μαρτυρίες αναρτήθηκαν από το βιβλίο: Ψιλλίτα-Ιωάννου, Παναγιώτα, 1997. Κραυγή ελευθερίας: Παλαιχώρι 1901-1974. Λευκωσία, σελ. 3). || 1 φωτογραφία

Ο Παναής Πολυκάρπου γεννήθηκε στο Παλαιχώρι το 1895. Γονείς του ήταν οι Παναής Λουκά Μουχαρέμης και Σοφία του Παυροπαναή. Σύζυγος του ήταν η Θεοπίστη Παπανικόλα. Με την Θεοπίστη απέκτησαν 5 παιδιά την Μαρία Πουμπουρή, Νίκος Πολυκάρπου, Παναγιώτης Πολυκάρπου, Αντρέας Πολυκάρπου, Σοφία Κωνσταντίνου. «Όταν γύρισε ο Πολύκαρπος του Παναή από τον πόλεμο», λέει η Αναστασία Σπανού « το 1918 ήμουν κορούδα των τεσσάρων–πέντε χρονών. Γεννήθηκα το 1914. Τον θυμάμαι που μπήκε στο σπίτι της Λούτζαινας μαζί με τον Κυριάκο Ζιντίλη και τον Λούκα του Παντελή, γιό της Μαριάνας Λούτζαινας. Νόμισα ότι ήταν ζαπτιέδες, όπως αναφέρω και στην αφήγηση που για τον Λούκα Παντελή και τον Κυριάκο του Ζιντίλη. Ήταν ντυμένοι με τα στρατιωτικά τους». Μαρτυρία Νίκου Πολυκάρπου: Με πολλή συγκίνηση θυμάμαι τις ιστορίες του πατέρα μου από τον πόλεμο του 1912-1913 μέχρι το 1918 στη Μακεδονία. Εκείνο που ιδιαίτερα τον είχε συγκλονίσει ήταν όταν έφτασε ο αγγελιαφόρος με το άλογο του και φώναξε “νενικήσαμεν” «από τη χαρά μου λιποθύμησα», μας έλεγε. « Ήταν πολύ σκληρές οι μάχες που είχαμε στο μέτωπο εκείνο στο Μπιζάνι». Στα βαθιά του γεράματα τον έπιασε μια νοσταλγία να επισκεφθεί τα Ιωάννινα να βρει το στρατόπεδο του και τους φίλους του. Ήταν όμως πολύ γέρος, 95 χρόνων. Δεν μπόρεσα να τον πάρω και μου έμεινε ο καημός του. Από τον πόλεμο αυτό είχε φέρει μαζί του τρία μετάλλια. Το ένα το παρέδωσε στους Άγγλους μαζί με άλλους, ομαδικά, κατά τη διάρκεια του Αγώνα της ΕΟΚΑ. Το άλλο το επέστρεψε στους Άγγλους σαν ένδειξη διαμαρτυρίας για την εκτέλεση του Μιχαλάκη Καραολή. Την επιστροφή αυτή του μεταλλίου είχε μεταδώσει το ραδιόφωνο από την Ελλάδα στο πρόγραμμα «Φωνή της Πατρίδας» Ο εκφωνητής τον είχε αναφέρει σαν Πόλυ Παναγή. Αυτός ήταν και ο λόγος που όλοι από τότε τον φώναζαν στο χωριό Πόλυ αντί Πολύκαρπο. Το 1963 όταν ήλθε στην Κύπρο η Ελληνική Μεραρχία, εγώ ήμουν μέσα στους λόχους του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη και ο πατέρας μου το ήξερε. Ζητούσε να τον φέρω σε επικοινωνία με Έλληνες αξιωματικούς να τους σφίξει στην αγκαλιά του. Τόσο μεγάλη ήταν η αγάπη του για την Ελλάδα. (Οι μαρτυρίες αναρτήθηκαν από το βιβλίο: Ψιλλίτα-Ιωάννου, Παναγιώτα, 1997. Κραυγή ελευθερίας: Παλαιχώρι 1901-1974. Λευκωσία, σελ. 9). || 1 φωτογραφία και 1 μετάλλιο